Vraag

Komen er komma’s rond Jan Peeters in de zin De algemeen directeur, Jan Peeters, verklaarde dat te doen?

Antwoord

De zin is zowel met als zonder de twee komma’s mogelijk. Meestal worden de komma’s in zulke combinaties weggelaten.

Toelichting

Combinaties als de algemeen directeur(,) Jan Peeters(,) komen met en zonder komma voor. Het gaat grammaticaal om verschillende constructies.

(1a) De algemeen directeur Jan Peeters verklaarde dat te doen.

(1b) De algemeen directeur, Jan Peeters, verklaarde dat te doen.

De algemeen directeur Jan Peeters in zin (1a) is een woordgroep die bestaat uit een lidwoord , een soortnaam (in dit geval de functieaanduiding algemeen directeur) en daarna een eigennaam (Jan Peeters). De functieaanduiding wordt hier nader toegelicht met de naam van de persoon. Vergelijk ook andere combinaties van een eigennaam en een beroeps- of functieaanduiding, zoals de wielrenner Axel Merckx of bondskanselier Scholz. Als deze combinaties hardop gelezen worden, is er geen pauze hoorbaar voor en na de eigennaam. Dat geldt in het bijzonder als het lidwoord de achterwege blijft: ‘Algemeen directeur Jan Peeters verklaarde dat …’.

In zin (1b) is Jan Peeters een bijstelling bij algemeen directeur. Een bijstelling staat tussen komma’s: het gaat om een aanvulling die ook tussen haakjes had kunnen staan of zelfs weggelaten zou kunnen worden. Het gaat om extra toegevoegde informatie over die algemeen directeur: ‘Hij heet overigens Jan Peeters’ of ‘U weet wel: dat is Jan Peeters’. Bij hardop lezen is er een korte pauze hoorbaar voor en na de eigennaam. Een bijstelling is vergelijkbaar met een uitbreidende bijvoeglijke bijzin, die in principe ook weglaatbaar is: De algemeen directeur, die Jan Peeters heet, verklaarde dat te doen.

Meestal worden de komma’s in combinaties als de algemeen directeur(,) Jan Peeters(,) weggelaten. Zin (1a) en zin (1b) verschillen niet wezenlijk van betekenis. In sommige gevallen kan er wel een betekenisverschil zijn. Vergelijk bijvoorbeeld (2a) en (2b):

(2a) Mijn zus Ann studeert internationaal recht.

(2b) Mijn zus, Ann, studeert internationaal recht.

In zin (2b) is Ann een bijstelling bij mijn zus. Deze zin kan maar op één manier gelezen worden: de spreker of schrijver heeft maar één zus, en daarover staat in de bijstelling de extra informatie dat zij Ann heet. Zin (2a) kan dezelfde betekenis hebben als (2b), maar het is ook mogelijk dat de schrijver of spreker meerdere zussen heeft, en nu iets zegt over de zus met de naam Ann.

In woordgroepen die bestaan uit een lidwoord, een soortnaam die bijvoorbeeld een medium uitdrukt (zoals het boek) en daarna een eigennaam of titel staan meestal ook geen komma’s rond de naam.

(3) Het interview in het maandblad Knack baarde veel opzien.

(4) Het boek Het smelt is prachtig en gruwelijk.

(5) De wedstrijd Vitesse-Anderlecht eindigde in 3-3.

(6) De tentoonstelling Straatbeeld trekt veel bezoekers.

Alleen als er in een bepaalde context extra nadruk op de naam komt te liggen, zijn komma’s nodig. Het gaat dan opnieuw om een bijstelling en bij het hardop lezen is een heel korte rust te horen.

(7) Het was groot nieuws toen bekend werd dat de auteur voor het eerst sinds jaren een interview had gegeven in een maandblad. Het maandblad, Knack, zag zijn oplage al stijgen.

Als de eigennaam eerst genoemd wordt, en dan een nadere omschrijving, gaat het om een bijstelling, en staan er altijd komma’s.

(8) Jan Peeters, de algemeen directeur, verklaarde dat te doen.

(9) Het smelt, de debuutroman van Lize Spit, heeft een diepe indruk op hem gemaakt.

Andere voorbeelden van zinnen met een bijstelling zijn de volgende. Ook hier geeft de bijstelling extra informatie en staan er komma’s.

(10) Mevrouw Daems, hoofd van onze hr-dienst, is met pensioen gegaan.

(11) Wespen, door velen gehate beestjes, zijn toch erg nuttige insecten.

Zie ook

(De) wielrenner Axel Merckx
Een knappe(,) rijke man
Een volledig(,) zilveren bestek

Naslagwerken

Schrijfwijzer (2012), blz. 477; Leestekens (2016), blz. 33; ANS (1997), p. 846-848 of online via de E-ANS