Vraag

Wat is juist: de oudst bekende stad of de oudste bekende stad?

Antwoord

Het is allebei juist als bedoeld is ‘de stad die als oudste stad bekendstaat’. In de betekenis ‘de oudste stad van alle algemeen bekende steden’ of ‘de oudste beroemde stad’ is alleen de oudste bekende stad juist.

Toelichting

De oudst bekende stad kan geparafraseerd worden als de als oudst bekendstaande stad. Het bijwoord oudst zegt dus iets over het bijvoeglijk naamwoord bekend. De buigings-e staat achter oudst bekend als geheel.

(1) Jeruzalem is de oudst bekende stad.

(2) De oudst bekende vinvis spoelde in 2010 aan in Denemarken en was vermoedelijk 130 jaar.

Hetzelfde geldt voor de combinatie vroegst bekende: ook hier zegt vroegst iets over bekende.

(3) De vroegst bekende intocht van Sinterklaas vond plaats in 1888.

(4) Deze stoel is een van de vroegst bekende stoelen in rococostijl.

In de oudste bekende stad (met zowel een buigings-e na oudst als na bekend) heeft oudste betrekking op bekende stad als geheel. Als je oudste bekende stad wilt parafraseren, kun je bekend beschouwen als een synoniem van: ‘algemeen bekend, beroemd, waarvan men weet heeft’. Er staat volgens die parafrase de oudste beroemde stad, oftewel: de oudste van de beroemde steden. Oudste bekende stad kan betekenen dat er ook oudere steden zijn die minder algemeen bekend zijn.

(5) Jeruzalem is een van de oudste bekende steden en Aleppo is een van de oudste minder bekende steden.

Zinnen als (5) zijn echter nogal ongewoon: oudste bekende wordt zelden op deze manier gebruikt. ‘Jeruzalem is de oudste bekende stad’ wordt in de praktijk opgevat als ‘Jeruzalem is de als oudst bekendstaande stad’. Ook de vroegste bekende intocht van Sinterklaas kan voor sommigen ‘de eerste intocht van Sinterklaas volgens de geschiedenis’ betekenen.

Bij de vaste combinaties bekende Nederlander en bekende Vlaming is het betekenisverschil wel groot: de oudst bekende Nederlander/Vlaming betekent alleen ‘de als oudste bekendstaande Nederlander/Vlaming’, en de oudste bekende Nederlander/Vlaming betekent alleen ‘de oudste van de BN’ers/BV’s’

Zie ook

Enig / enige (het – juiste antwoord)
Hele / heel (een – mooie film)

Bronnen

Oudst(e) bekende stad. Onze Taal 77 (2008), 91.

Coppen, Peter-Arno (2011). Linguïstisch Miniatuurtje: Onbekend maar niet onbegrepen. Neder-L. Geraadpleegd op 1 september 2011 via http://nederl.blogspot.com/2011/08/col-linguistisch-miniatuurtje-cxxxvii.html.