Vraag

Wat is de correcte spelling: bollenboos of bolleboos?

Antwoord

De correcte vorm is: bolleboos. Op dit woord is de hoofdregel voor de tussenletters -e- en -en- niet van toepassing.

Toelichting

In een aantal samenstellingen kunnen we een van de delen van de samenstelling of beide delen nauwelijks of niet meer herkennen. Door veel taalgebruikers worden ze niet meer opgevat als samenstellingen. Alleen historisch gezien zijn ze dat. Zulke samenstellingen noemen we versteende samenstellingen. Bruidegom is bijvoorbeeld een samenstelling van bruid en gom. Gom betekent ‘mens’, en is verwant met het Latijnse woord homo (‘mens’). In het hedendaagse Nederlands wordt gom niet meer gebruikt. Op zulke versteende samenstellingen passen we de regel voor de tussenletters -e- en -en- niet toe. We schrijven ze zonder -n.

Daarnaast zijn er versteende combinaties die als een samenstelling opgebouwd lijken te zijn, maar eigenlijk een andere herkomst hebben. Zulke combinaties worden vermeende samenstellingen genoemd. De regel voor de tussenletters -e- en -en- zijn ook op zulke combinaties niet van toepassing. Papegaai lijkt bijvoorbeeld een samenstelling te zijn met gaai, alsof het om een ‘soort gaai’ gaat. Oorspronkelijk gaat het woord evenwel terug op het Oudfranse woord papegai, dat ontleend is aan het Arabische woord bab(b)aga. Ook bolleboos is zo’n vermeende versteende samenstelling. Bolleboos gaat terug op het Jiddische woord bal(le)boos, dat komt van het Hebreeuwse ba’al ha-bajith (‘de baas van het huis’).

Hieronder staat een lijst van veelvoorkomende versteende samenstellingen en vermeende samenstellingen. Op die woorden zijn de regels voor de tussenletters -e- en -en- niet van toepassing. We schrijven ze zonder -n.

apegapen (op – liggen)

apekool

apelazarus (zich het – werken)

apezuur (zich het – werken)

assepoes

Assepoester (‘sprookjesfiguur’)

assepoester (‘slordige meid’)

assagaai, assegaai

bakkebaard

bakkeleien

banderol

bietebauw

bilzekruid

bolleboos

bonnefooi (op de -)

bruidegom

bullebak

dageraad

duimelot

deuvekaters, duivekaters

elleboog

ellepijp

elzevier

flierefluiter

geuzelambiek

hagedis

havezaat, havezate

hazewind

hazewindhond

heremiet

hunebed

kakebeen

kakenestje

kattebelletje

kazemat

kinnebak

kinnesinne

klerelijer

klerewijf

klerezooi

koddebeier

koekeboterham

koekebrood

koekepeer

krikkemik

kruizemunt

ledemaat

madelief

maretak

marsepein

masteluin

nachtegaal

paarlemoer

papegaai

paperassen

petekind

petemoei

pezewever

pielepoot

pierement

pierewaaien

pierewiet

pikketanis

poppedein(tje), poppedeine

postelein

pruimedant

rammenas

ravelijn

redekaveling

rederijker

robbedoes

rozemarijn

ruggespraak

savooiekool

schallebijter

scharrebier

scharrebijter

scharretong

schattebout

schollevaar

sikkepit(je)

snoezepoes

spillebeen

spilleleen

spillepoot

sporkeboom

sporkehout

stedehouder

takkewijf

tuttebel

ukkepuk

wallebak

wegedoorn

wielewaal

zenegroen

zinnebeeld

zottebollen

Zie ook

Samenstelling met tussenletters -e- of -en (Leidraad 8)
Drie gevallen waarin we de hoofdregel niet toepassen (Leidraad 8.2)
Tussenklanken in samenstellingen van zelfstandige naamwoorden (algemeen)

Kattenbelletje / kattebelletje 

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Technische Handleiding (2009), p. 13, 72; Woordenlijst (2015)