Vraag

In welke gevallen kun je gebruikmaken van ronde haakjes?

Antwoord

Ronde haakjes worden meestal gebruikt om een verduidelijking, verklaring of toevoeging in te voegen. Daarnaast hebben ze enkele specifieke toepassingen.

Toelichting

Ronde haakjes worden ook wel parenthesen genoemd. Ze kunnen om een deel van de zin of om een hele zin worden gezet. De notatie is als volgt:

(1) U kunt uw komst bevestigen bij het secretariaat (maandag tot en met donderdag).

(2) (Na aanmelding is geen restitutie van het inschrijfgeld mogelijk.)

Hieronder geven we een overzicht van de gevallen waarin ronde haakjes worden gebruikt.

1. Tussen haakjes wordt een verduidelijking, verklaring of toevoeging gezet.

(3) De commissiebijeenkomst was verschoven naar september (in verband met de vakantietijd).

(4) Jannie van der Schar (94) is de oudste garnalenpelster van Zeeland.

(5) De NZf (Nederlandse Zorgfederatie) heeft nauwe betrekkingen met het ministerie van VWS.

Soms wordt tussen haakjes een (bij)zin ingevoegd. Deze begint dan met een kleine letter, en eindigt zonder punt. Een eventueel vraag- of uitroepteken wordt wel toegevoegd:

(6) De holdingdirecteur (die nog altijd ziek is) meldt zich af voor de vergadering van de raad van commissarissen.

(7) Over een maand (of is dat te laat?) is het project volgens planning afgerond.

Als ze om tussenzinnen worden geplaatst, zijn haakjes een alternatief voor gedachtestreepjes of komma’s. Bijvoorbeeld:

(8a) De makelaar in kwestie (naar wie al een onderzoek gaande was) is geschorst door zijn beroepsvereniging.

(8b) De makelaar in kwestie − naar wie al een onderzoek gaande was − is geschorst door zijn beroepsvereniging.

(8c) De makelaar in kwestie, naar wie al een onderzoek gaande was, is geschorst door zijn beroepsvereniging.

Door de tussenzin tussen haakjes te plaatsen, wordt die gepresenteerd als achtergrondinformatie die als het ware ’terzijde’ wordt opgemerkt. Het gedachtestreepje legt wat meer nadruk op de tussenzin; de tussenzin is een nadrukkelijker ‘onderbreking’ van de hoofdzin. De komma’s ten slotte leiden tot de minst opvallende presentatie van de tussenzin.

We adviseren ronde haakjes als verklaring of toelichting spaarzaam toe te passen, met name in lopende tekst. Ze onderbreken immers de tekst, en dat kan de lezer storen. Omdat komma’s gewoner en minder nadrukkelijk zijn, vormen ze vaak een goed alternatief voor ronde haakjes.

2. De haakjes worden ook gebruikt voor literatuurverwijzingen of andere verwijzingen in de tekst.

(9) De auteur heeft dit standpunt al eerder geïllustreerd (De Vries, 1988).

(10) Ook in de teksten van Jansen (1998) komt dit thema aan de orde.

(11) Het waterpeil in Oost-Groningen daalt schrikbarend (zie kaart 5).

3. De haakjes geven een tweede mogelijkheid aan; ze hebben de betekenis ‘of’:

(12) Gezocht: stagiair(e)

(13) een leraar (lerares) Nederlands

Als een deel van een samenstelling tussen haakjes staat, komt er geen spatie: (middel)groot, (afdelings)hoofd, (West-)Friesland, (debiteuren- en) crediteurenadministratie.

4. In Nederlandse telefoonnummers worden haakjes om het netnummer gezet:

(14) (020)444 64 20

5. De haakjes kunnen in combinatie met het beletselteken (drie opeenvolgende puntjes) ook aangeven dat een gedeelte uit een citaat is weggelaten:

(15) In een artikel van De Vries wordt gesteld: ‘De AOW als oudedagsvoorziening is (…) te beschouwen als een van de belangrijkste verdiensten van de verzorgingsstaat.’

Bijzonderheid

Het haakje achter het nootnummer of als opsommingsteken raakt in onbruik. Vermijd daarom vermeldingen als 1), 2) et cetera.

Zie ook

Beletselteken (…) (algemeen)

Gedachtestreepje
Vierkante haakjes, gebruik van –
(zand)Duinen / (Zand)duinen

Naslagwerken

Alles over leestekens (1997), p. 60-68; Schrijfwijzer (1995), p. 206-207; Taalbaak, Digitaalbaak (onder ‘Hoe noem je een &’).; Handboek Verzorgd Nederlands (1996), p. 142.; Taalboek Nederlands (1997), p. 358-359 en 379