Vraag

Is danken aan goed in de zin De hoge werkloosheid is te danken aan de economische recessie, of moet het wijten aan zijn?

Antwoord

Alleen wijten aan is correct in deze zin.

Toelichting

Te wijten zijn aan iets of iemand of iets te wijten hebben aan iets of iemand betekent dat iemand iets wordt aangerekend of dat iemand of iets de schuld is van iets. Wijten heeft een negatieve betekenis.

(1a) De lekkage is te wijten aan achterstallig onderhoud.

(2a) Het slechte weer in het westen is te wijten aan een rug van hoge luchtdruk boven Schotland.

(3a) De overstroming van een groot aantal straten in deze gemeente is te wijten aan de ongekend hoge waterstand van de Maas.

(4a) Hij heeft zijn slechte punten te wijten aan zijn uitstelgedrag.

In België komt wijten soms echter ook voor in een neutrale of positieve betekenis, maar dat gebruik is geen standaardtaal.

(5) Er waren dit jaar meer bezoekers dan vorig jaar, wat wellicht te wijten is aan het mooie weer. (geen standaardtaal)

(6) Dat ze nu veel scherper ziet, is te wijten aan haar nieuwe contactlenzen. (geen standaardtaal)

Te danken zijn aan iets of iemand of iets te danken hebben aan iets of iemand had oorspronkelijk alleen een positieve betekenis. Het kon alleen betekenen dat iets of iemand gewaardeerd wordt om een bepaalde daad of invloed.

(7) De snelheid van onze reparatieservice is te danken aan een nieuw meldingssysteem.

(8) Zijn nieuwe baantje heeft hij te danken aan een van zijn contacten.

Steeds vaker wordt danken ook voor negatieve situaties gebruikt, maar dat gebruik is geen standaardtaal. In twee gevallen is het wel correct om danken in een negatieve betekenis te gebruiken: in een ironische betekenis (voorbeeld (9)) of als het betekenisaspect ‘door eigen toedoen’ aanwezig is (voorbeeld (4b)).

(3b) De overstroming van een groot aantal straten in deze gemeente is te danken aan de ongekend hoge waterstand van de Maas. (geen standaardtaal)

(9) Waar heb ik al die ellende aan te danken?

(4b) Hij heeft zijn slechte punten te danken aan zijn uitstelgedrag.

Bruikbare alternatieven met een neutrale betekenis zijn bijvoorbeeld iets toeschrijven aan iets of iemand, veroorzaakt worden door of komen door.

(1b) De lekkage is veroorzaakt door achterstallig onderhoud.

(3c) De overstroming van een groot aantal straten in deze gemeente is toe te schrijven aan de ongekend hoge waterstand van de Maas.

(4c) Zijn slechte punten zijn het gevolg van zijn uitstelgedrag.

Dezelfde afzwakking van de positieve betekenis zien we ook in dankzij. Dankzij wordt ook steeds vaker gebruikt voor negatieve situaties, maar dat gebruik is niet voor iedereen aanvaardbaar. Het is daarom onduidelijk of dankzij in de negatieve betekenis als correct kan worden beschouwd.

(10a) Een groot aantal straten staat onder water dankzij de ongekend hoge waterstand van de Maas. (status onduidelijk)

Neutrale alternatieven zijn door, wegens en ten gevolge van.

(10b) Een groot aantal straten staat onder water door de ongekend hoge waterstand van de Maas.

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); Taalwijzer (2000), p. 97; Stijlboek VRT (2003), p. 67; Het Witte Woordenboek Nederlands (2007); Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006) ; Het Witte Woordenboek Nederlands (2007)