Vraag

Wat is correct: Ik doe dat gelijk of Ik doe dat meteen?

Antwoord

Beide zinnen zijn correct. Ik doe dat meteen is in elk geval standaardtaal in het hele taalgebied. Ik doe dat gelijk is standaardtaal in Nederland. Het is onduidelijk of het gebruik van gelijk in de betekenis ‘(zo) meteen’ ook in België tot de standaardtaal gerekend kan worden. Gelijk is zeker informeler dan meteen; in formeel taalgebruik bestaat er dan ook een voorkeur voor meteen.

Toelichting

Het bijwoord gelijk heeft verschillende betekenissen en gebruiksmogelijkheden. Een van de betekenissen is ‘op gelijke wijze’ (bijvoorbeeld gelijk gekleed zijn). Als bijwoord van plaats heeft het de betekenis ‘even ver in verhouding tot elkaar’ (bijvoorbeeld gelijk eindigen). En als bijwoord van tijd betekent gelijk ‘op dezelfde tijd’, ’tegelijkertijd’ (bijvoorbeeld gelijk aankomen).

Daarnaast heeft gelijk in de standaardtaal in Nederland ook de betekenis ‘(zo) dadelijk, (zo) meteen, direct’.

(1) Schiet op, de voorstelling begint gelijk. [standaardtaal in Nederland]

Ook in België wordt gelijk weleens in die laatste betekenis gebruikt, ook door standaardtaalsprekers. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die dat gebruik afkeurt. Het is daarom vooralsnog niet duidelijk of gelijk in de betekenis ‘(zo) meteen’ ook in België tot de standaardtaal te rekenen is.

Beide betekenissen van gelijk als bijwoord van tijd werden al in 1889 opgenomen in het WNT.

Het gebruik van gelijk is in sommige contexten dubbelzinnig. Zo kan de zin

(2) Zij gingen gelijk weg.

zowel ‘Zij gingen tegelijkertijd weg’ als ‘Zij gingen meteen weg’ betekenen.

Zie ook

Gelijk / zoals
Geregeld / regelmatig

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 94; Het groene woordenboek (2002); Stijlboek Volkskrant (2002) p. 82; Stijlboek NRC Handelsblad (2000), p. 114; De taalgids (1999), p. 168; WNT