Vraag

Is de volgende zin correct: In een felbewogen finale werd de kopgroep eerst tot elf renners uitgedund en eindelijk tot vijf?

Antwoord

Nee, eindelijk is verouderd in de betekenis ‘op den duur’ of ’ten laatste, tot slot’. Wel correct in deze zin zijn bijvoorbeeld uiteindelijk en ten slotte.

Toelichting

Uiteindelijk en ten slotte kunnen deel uitmaken van een rangschikkende aaneenschakeling en hebben dan allebei de betekenis ‘op den duur’ of ’ten laatste, tot slot’.

(1a) Ze trouwden, verhuisden naar het buitenland en keerden ten slotte weer naar Nederland terug.

(1b) Ze trouwden, verhuisden naar het buitenland en keerden uiteindelijk weer naar Nederland terug.

(2a) De regeringspartijen hebben wekenlang onderhandeld en zijn ten slotte tot een oplossing gekomen.

(2b) De regeringspartijen hebben wekenlang onderhandeld en zijn uiteindelijk tot een oplossing gekomen.

(3a) Het kan ook zijn dat de burger eerst terechtkomt bij de rechtbank, dan bij een gerechtshof en ten slotte bij de Hoge Raad.

(3b) Het kan ook zijn dat de burger eerst terechtkomt bij de rechtbank, dan bij een gerechtshof en uiteindelijk bij de Hoge Raad.

Een enkele keer komt ook eindelijk voor in de betekenis ’tot slot’, maar het woord is verouderd en geen standaardtaal in die betekenis.

(3c) Het kan ook zijn dat de burger eerst terechtkomt bij de rechtbank, dan bij een gerechtshof en eindelijk bij de Hoge Raad. (geen standaardtaal)

Eindelijk wordt alleen (nog) gebruikt in de betekenis ‘na lang wachten, na veel moeite’. Zinnen met eindelijk drukken een zeker ongeduld of opluchting uit.

(4) Hèhè, daar is hij eindelijk.

(5) De regering van Zambia lijkt eindelijk serieus werk te maken van de privatisering van de kopermijnen.

In sommige zinnen is ook uiteindelijk mogelijk als synoniem, maar uiteindelijk drukt minder of geen ongeduld of opluchting uit. Bij uiteindelijk is het betekeniselement ’tot slot’ nog meer aanwezig.

(6) Het is ons eindelijk/uiteindelijk gelukt om tickets voor het concert te bemachtigen.

(7) Is er nu uiteindelijk besloten?

Zie ook

Ten slotte / tenslotte, ten minste / tenminste, ten einde / teneinde

Naslagwerken

ANS (1997), p. 1475 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Grote Van Dale (2015); Van Dale Hedendaags Nederlands (2008); Koenen (2006); Woordenboek Correct Taalgebruik (2004), p. 77; Correct Taalgebruik (2006), p. 75; Prisma Handwoordenboek Nederlands (2014); Van Dale Thesaurus (2010)