Vraag

Wat is correct: Zo’n mensen vertrouw ik niet of Zulke mensen vertrouw ik niet?

Antwoord

Het is onduidelijk of we een combinatie als zo’n mensen wel of niet tot de standaardtaal in België kunnen rekenen. Standaardtaal in het hele taalgebied is in elk geval zulke mensen.

Toelichting

In de standaardtaal zijn de aanwijzende voornaamwoorden zulk(e) en zo’n over het algemeen complementair. Zulk(e) is in het hele taalgebied combineerbaar met meervoudige zelfstandige naamwoorden en met enkelvoudige zelfstandige naamwoorden die niet-telbaar zijn (stofnamen, bijvoorbeeld bier en pap, maar ook woorden zoals pijn, vee en weer):

(1) Ze vertelde me dat ze een hekel had aan zulke mensen.

(2) In België is het zelden zulk slecht weer.

Zo’n wordt in de standaardtaal in het hele taalgebied gecombineerd met de overige enkelvoudige woorden.

(3) Ik heb nog nooit zo’n vreemd boek gelezen.

(4) Wat moet zo’n man aanvangen met een oogpotlood en een lippenstift?

In België wordt zo’n ook veelvuldig gebruikt in combinatie met meervoudige zelfstandige naamwoorden, ook door veel standaardtaalsprekers. Toch is er een niet te verwaarlozen groep taalgebruikers die dergelijke combinaties afkeurt. Het is daarom niet duidelijk of die combinaties tot de standaardtaal in België gerekend kunnen worden.

(5) ‘Je moet zo’n mensen niet vertrouwen’, fluisterde zijn moeder hem toe. (in België, status onduidelijk)

Het gebruik van zo’n voor niet-telbare zelfstandige naamwoorden is wél standaardtaal in België. Het is er zelfs het meest normale gebruik. Toch wordt ook het gebruik van zulk(e) in die gevallen aanvaard.

(6) Pedro zei dat hij zo’n bier niet lust en dat hij het liefste gewoon pils drinkt. [standaardtaal in België]

(7) In Engeland is het altijd zo’n slecht weer. [standaardtaal in België]

Bijzonderheid

Zo’n is standaardtaal in het hele taalgebied in combinatie met een meervoudig zelfstandig naamwoord, als het betrekking heeft op een daarbij horend telwoord en betekent ‘ongeveer’.

(8) Er waren zo’n veertig leden aanwezig.

Verder kan zo’n samen met een niet-telbaar zelfstandig naamwoord optreden als het de betekenis van een versterkende bepaling heeft.

(9) Ze had zo’n pijn dat ze niet meer kon lopen. (‘een zo hevige pijn’)

Naslagwerken

Grote Van Dale (2005); Van Dale Hedendaags Nederlands (2006); Verschueren (1996); Koenen (2006); Kramers (2000); ANS (1997), p. 312 of online via de E-ANS online via de E-ANS; Taalboek Nederlands (1997), p. 170; Correct Taalgebruik (2006), p. 322; Woordenboek correct taalgebruik (2004), p. 328; Taalwijzer (1998), p. 390, 392; Stijlboek VRT (2003), p. 278