Vraag

In welke gevallen kun je gebruikmaken van vierkante haakjes?

Antwoord

Vierkante haakjes worden vooral gebruikt om toevoegingen binnen een geciteerde of vertaalde tekst te markeren. Er zijn ook andere toepassingen: vierkante haakjes worden bijvoorbeeld gebruikt om iets tussen haakjes te zetten in een zin die al tussen ronde haakjes staat.

Toelichting

Vierkante haakjes worden ook wel teksthaken genoemd. Een overzicht van de toepassingen:

1. Vierkante haakjes worden vooral gebruikt bij redactionele ingrepen. Zo worden ze geplaatst om commentaar dat toegevoegd is binnen geciteerde of vertaalde tekst. Bijvoorbeeld:

(1) Van Diemen meldt dat ‘de aandacht voor het germanisme in de negentiger jaren [sic!] verslapte in de adviesliteratuur, ten gunste van een aandacht voor anglicismen.’

(2) De auteur stelt: ‘Nog altijd onderschat men het gevaar van niet-industriële toepassing van chemicaliën, bijvoorbeeld de toepassing in de hobbysfeer of in het huishouden [cursivering van de redactie].’

Ook om aan te geven dat een gedeelte uit het citaat is weggelaten worden wel vierkante haakjes gebruikt in combinatie met het beletselteken (drie opeenvolgende puntjes):

(3) In een artikel van De Vries wordt gesteld: ‘De AOW als oudedagsvoorziening is […] te beschouwen als een van de belangrijkste verdiensten van de verzorgingsstaat.’

Gebruikelijker zijn echter ronde haakjes.

2. Vierkante haakjes worden ook gebruikt bij ‘haakjes binnen haakjes’: als een tekst al tussen ronde haakjes staat, worden daarbinnen vierkante haken toegepast. Bijvoorbeeld:

(4) (Naar aanleiding van dit rapport is een [onlangs weer teruggetrokken] conceptbrief opgesteld.)

3. In literatuuropgaven staan eigen toevoegingen of correcties in titelbeschrijvingen tussen vierkante haakjes. Bijvoorbeeld: [z.j.] (zonder jaar), [2e dr.]. Ook als u de oorspronkelijke titel geeft na de vertaling, komt die tussen vierkante haakjes: Wilde zwanen [Wild Swans].

4. Verder worden vierkante haken gebruikt om aan te geven dat een dichtregel (binnen de beschikbare ruimte op de pagina) niet op één regel past. Bijvoorbeeld:

(5) De maan verft een gevaar over de gracht.

ik schuifel elke nacht na middernacht,

in een verloren echoloze stap,

ruggelings schuivend langs de

[hemelschuinte,

de treden der verlaten wenteltrap

van de ontstelde ruimte.

H. Marsman, ‘Amsterdam’

5. In de taalkunde worden vierkante haken gebruikt om klanken weer te geven:

(6) de [r] uit het woord paard.

Zie ook

Beletselteken (…) (algemeen)

Ronde haakjes, gebruik van –
(zand)Duinen / (Zand)duinen

Naslagwerken

Alles over leestekens (1997), p. 60-68; Schrijfwijzer (1995), p. 206-207; Taalbaak, Digitaalbaak (onder ‘Ronde of vierkante haakjes’).