Vraag

Wanneer begin je een nieuwe paragraaf of een nieuw hoofdstuk?

Antwoord

Een nieuwe paragraaf of een nieuw hoofdstuk begin je als er in een tekst een nieuw onderdeel uit het structuurschema begint. Een zeer lange tekst, zoals een boek, bevat meestal zowel hoofdstukken als paragrafen. De hoofdstukken markeren dan de hoofdonderdelen uit het structuurschema van de tekst; de paragrafen de subonderdelen.

Toelichting

In principe hebben alinea’s, paragrafen en hoofdstukken in teksten dezelfde functie: ze markeren de onderdelen uit het structuurschema (oftewel het bouwplan) van de tekst. De keuze tussen een nieuwe alinea, een nieuwe paragraaf of een nieuw hoofdstuk beginnen, is afhankelijk van de omvang van de tekst.

Korte teksten, van een à twee A4’tjes, bevatten over het algemeen geen hoofdstukken of paragrafen, maar alleen alinea’s. Iets langere teksten, van ongeveer twee tot dertig pagina’s, zoals artikelen en korte nota’s, bevatten meestal wel paragrafen, maar geen hoofdstukken. Nog langere teksten, zoals omvangrijke nota’s en rapporten of boeken bevatten gewoonlijk zowel hoofdstukken, paragrafen als alinea’s.

Zoals alinea’s gemiddeld bestaan uit zo’n zes à zeven zinnen, zo bevatten paragrafen gemiddeld ongeveer een zevental alinea’s en bestaan hoofdstukken gemiddeld uit ongeveer zeven of acht paragrafen. Een boek telt veelal acht tot tien hoofdstukken. Zo gauw een boek veel meer dan tien hoofdstukken dreigt te gaan tellen, kiest men er gewoonlijk voor een extra indelingsniveau te creëren boven het hoofdstukniveau. Aan dat hogere niveau wordt gewoonlijk de naam ‘deel’ gegeven.

In veel rapporten en ook in wetenschappelijke literatuur is het niet ongebruikelijk paragrafen op hun beurt onder te verdelen in subparagrafen en zelfs in sub-subparagrafen. Veel taalgebruikers vinden een dergelijke opdeling lelijk en zij vermijden die tot elke prijs. Zij gebruiken binnen paragrafen liever kopjes boven samenhangende delen tekst zonder paragraafaanduiding. Anderen evenwel vinden dit werken met sub- en sub-subparagrafen juist bijzonder overzichtelijk.

Zie ook

Markering van hoofdstukken en paragrafen

Bronnen

Elling, r. e.a. (1994). Rapportagetechniek. Groningen: Wolters-Noordhoff. (pp. 60-61)
Steehouder, M. et al. (1992). Leren communiceren. Groningen: Wolters-Noordhoff. (pp. 234-238)