Vraag

Mag je de stijlfiguur personificatie (zoals in: Deze nota bespreekt…) gebruiken in zakelijke teksten?

Antwoord

Ja, maar we adviseren wel terughoudend te zijn met het gebruik van personificaties. Soms vallen ze te veel op, en leiden daardoor af van de inhoud.

Toelichting

Personificatie wil zeggen dat levenloze dingen of abstracties worden voorgesteld als levende wezens. Dit stijlmiddel kan gebruikt worden om abstracte zaken concreet voor te stellen, en zo de tekst te verlevendigen.

Personificatie is een literair middel, maar het wordt ook wel toegepast in zakelijke teksten. Meestal gebeurt dat door personifiërende werkwoorden te gebruiken: werkwoorden die menselijke handelingen uitdrukken. Dit gebruik zie je vooral bij de beschrijving van de inhoud van een tekst:

(1) Deze nota bespreekt de ontwikkelingen in het natuurbeleid sinds de jaren tachtig.

(2) Hoofdstuk 2 gaat in op de historische achtergronden; hoofdstuk 3 laat de maatschappelijke reacties zien.

(3) Bijlage 2 presenteert een korte lijst van aandachtspunten.

(4) Dit lespakket geeft een overzicht van de historische achtergronden van de Koude Oorlog.

Over het algemeen wordt aangeraden voorzichtig te zijn met personificaties. Als de personificatie te veel op de voorgrond treedt, of een onnatuurlijk beeld oproept, valt die al gauw hinderlijk op. Waar precies de grens ligt tussen gelukkig en minder gelukkig gebruik van personificaties, is moeilijk te zeggen. Zo worden personificaties vaak gebruikt om handelingen van instituties te beschrijven, zonder dat dat problemen oplevert:

(5) De kerk adviseerde vroeger over veel zaken waarover tegenwoordig uitsluitend de politiek beslist.

(6) De staat treedt hard op tegen gezagsondermijnende activiteiten.

Het lijkt erop dat lezers vooral moeite hebben met werkwoorden die duidelijk menselijke handelingen of gevoelens uitdrukken (onderzoeken, proberen, willen) in combinatie met een onpersoonlijk, ‘levenloos’ onderwerp. Voorbeelden:

(7) Paragraaf 7 gaat na of het rendement van het milieubeleid vergroot kan worden.

(8) Dit proefschrift probeert een leemte te vullen in het onderzoeksgebied.

(9) Deze website wil een podium zijn voor alle aanstormende poëzietalenten.

Dit soort personificaties is weliswaar mogelijk, maar we adviseren wel om er zeer terughoudend mee te zijn.

Zie ook

De dollar noteert …

Bronnen

Lodewick, H. (1975). Literaire kunst, Den Bosch: Malmberg. (pp. 72-74)

Naslagwerken

Schrijfwijzer (1995), p. 84; Handboek Stijl (1997), p. 83-85; p. 102